Proefschrift Annemiek Wolters : Hersendysfunctie in kritiek zieke patiënten

Annemiek Wolters is arts en klinisch epidemioloog, en heeft met haar promotieonderzoek het verband onderzocht tussen het delirium op de intensive care (IC), en langetermijngevolgen van een IC opname, ook wel het postintensive care syndroom (PICS). Een door haar gegeven samenvatting van de bevindingen volgt hieronder. Omdat zowel het begrip delirium als het begrip PICS onder het tabblad "Onderzoek" op deze website los van elkaar reeds belicht worden, worden deze begrippen hieronder niet verder toegelicht.

Het proefschrift heeft als titel "Brain dysfunction in critical care patients", oftewel:

Hersendysfunctie in kritiek zieke patiënten

Het gaat hier om de term hersendysfunctie in de breedste zin van het woord, waarbij het proefschrift en de desbetreffende ?hersendysfunctie? kan worden opgedeeld in twee delen:

I. In het eerste deel van het proefschrift gaat het over hersendysfunctie tijdens de IC opname, waarmee het delirium bedoeld wordt. Er is in dit deel gezocht naar risicofactoren die een delirium op de IC zouden kunnen veroorzaken.

II. Het tweede deel gaat over hersendysfunctie ná de IC opname, waarbij de focus heeft gelegen op mentale en cognitieve problematiek. Het vóórkomen van deze problematiek is beschreven (ook bij familieleden), waarna het verband van deze problematiek bij de voormalig patiënten met het delirium tijdens de IC opname is onderzocht.

Deel I Hersendysfunctie tijdens kritieke ziekte

Als mogelijke risicofactoren voor een delirium op de IC werden allereerst medicamenten onderzocht, factoren waarvan de blootstelling potentieel te verminderen of te vermijden zou zijn. Blootstelling aan medicatie met een anticholinerge werking zou mogelijk de kans op een delirium verhogen. Dat verband kon niet worden aangetoond.1 Ook corticosteroïden zouden eventueel de kans verhogen, maar ook voor deze medicamenten werd die verhoogde kans op delirium niet gevonden.2 Het verminderen of vermijden van blootstelling aan deze medicamenten met als doel het delirium te voorkomen lijkt gezien deze resultaten niet zinvol.

Risicofactoren die wel een verband bleken te houden met een hoger risico op een delirium op de IC waren een hogere leeftijd en een ontsteking in het gehele lichaam (systemische inflammatie).1 Ook patiënten die psychopathologie in de voorgeschiedenis hadden (zoals een angststoornis of een depressie) bleken een verhoogd risico te hebben op een delirium tijdens de IC opname (resultaten nog niet gepubliceerd).

Deel II Hersendysfunctie na kritieke ziekte

Een substantieel deel van de voormalig IC-patiënten en hun familieleden bleken last te hebben van mentale problemen zoals symptomen van angst, depressie en het posttraumatisch stress syndroom (PTSS).5 Bij voormalig IC-patiënten worden deze symptomen een jaar na ontslag nog steeds veelvuldig beschreven. Het doormaken van een delirium op de IC bleek echter geen verband te houden met het vóórkomen van deze symptomen (resultaten nog niet gepubliceerd).

Een aanzienlijk deel van de voormalig IC-patiënten bleek ook cognitieve problemen te ervaren. Zo bleek uit het literatuuronderzoek dat 4?62% van de voormalig IC-patiënten last heeft van cognitieve problemen, 2?156 maanden na IC ontslag.3 Er kon een verband aangetoond worden tussen het delirium op de IC en de cognitieve langetermijnproblemen.4 Omdat systemische inflammatie zowel een risicofactor is voor het krijgen van een delirium als voor langetermijn cognitieve stoornissen, is onderzocht of inflammatie een mediator zou zijn in het verband tussen het delirium en langetermijn cognitieve stoornissen. Dat kon niet worden aangetoond (resultaten nog niet gepubliceerd).

Concluderend is hersendysfunctie ? in de breedste zin van het woord ? een veelvoorkomend probleem, zowel tijdens als na een IC opname. Er is nog heel veel wat we niet weten over deze onderwerpen en vervolgonderzoek is daarom essentieel. Vervolgonderzoek zou zich volgens mij moeten richten op drie klinisch belangrijke onderwerpen:

(1) Het verbeteren van het stellen van de diagnose van een delirium op de IC; het stellen van de diagnose is lastig bij IC-patiënten, omdat IC-patiënten vaak beademd worden en dus niet kunnen praten en omdat er vaak andere factoren ook een rol spelen zoals de vele slaapmiddelen die bij IC-patiënten worden toegediend. Dit is iets wat in mijn proefschrift niet is onderzocht maar wat wel de basis vormt van al het delirium gerelateerd onderzoek op de IC en waar dus wel degelijk onderzoek naar gedaan moet worden.

(2) Preventie en therapie van het delirium tijdens IC opname; ik denk dat het belangrijk is dat er gezocht wordt naar risicofactoren voor een delirium die potentieel te vermijden, te verminderen of te behandelen zijn.

(3) De prognose van een voormalig IC-patiënt; we zullen moeten onderzoeken welke IC-gerelateerde factoren het optreden van langetermijnproblematiek na IC ontslag kunnen voorspellen (zoals bijvoorbeeld een delirium). Dit is belangrijk omdat we dan een betere inschatting van de periode van herstel kunnen geven, maar ook omdat we vervolgens de voormalig IC-patiënten (met name zij die een groter risico hebben op langetermijnproblematiek) gerichter aandacht en therapie kunnen aanbieden tijdens de nazorg.

Lees hier het proefschrift: http://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/323703/Wolters.pdf;sequence=1

Bij vragen of interesse in het proefschrift kunt u mij benaderen:

https://nl.linkedin.com/in/aewolters

Het proefschrift is grotendeels geschreven tijdens mijn dienstverband bij de afdeling intensive care van het UMC Utrecht, onder begeleiding van prof.dr. D. van Dijk, dr. A.J.C. Slooter (beiden expert op het FCIC forum) en dr. D.S. Veldhuijzen. Één van de hoofdstukken is geschreven tijdens mijn dienstverband op de afdeling intensive care van Ziekenhuis Gelderse Vallei, onder supervisie van M.S. van der Steen (ook expert op het FCIC forum).

Vijf hoofdstukken uit dit proefschrift zijn momenteel gepubliceerd. Voor meer uitleg over de methodologie en resultaten kunt u zich richten tot deze artikelen. De overige drie hoofdstukken worden momenteel in overweging genomen bij verschillende vakbladen.

Gepubliceerde artikelen uit dit proefschrift:

1. Wolters AE, Zaal IJ, Veldhuijzen DS, Cremer OL, Devlin JW, van Dijk D, Slooter AJC. Anticholinergic medication use and transition to delirium in critically ill patients: a prospective cohort study. 2015, 43:1846?1852

2. Wolters AE, Veldhuijzen DS, Zaal IJ, Peelen LM, Devlin JW, van Dijk D, Slooter AJC. Systemic corticosteroids and transition to delirium in critically ill patients. 2015, Epub ahead of print.

3. Wolters AE, Slooter AJC, van der Kooi AW, van Dijk D. Cognitive impairment after intensive care unit admission: a systematic review. Intensive Care Medicine 2013;39(3):376-386.

4. Wolters AE, van Dijk D, Pasma W, Cremer OL, Looije MF, de Lange DW, Veldhuijzen DS, Slooter AJC. Long-term outcome of delirium during ICU stay in survivors of critical illness: a prospective cohort study. Critical Care 2014;18(3):R125.

5. Wolters AE, Bouw M, Vogelaar J, Tjan D, van Zanten A, van der Steen M. The post-intensive care syndrome of survivors of critical illness and their families. Journal of Clinical Nursing 2015;24(5-6):876-879

annemiek.jpg

Annie Stam, IC-verpleegkundige Isala te Zwolle
Dr. Ferishta Bakhshi-Raiez, Senior onderzoeker sti...