Het mobiel medische team (de traumahelikopter), wat voegt deze toe?

De coördinatie van acute prehospitale zorg wordt in ons land uitgevoerd door 22 meldkamers voor ambulancezorg (MKA’s). De H-MMT’s (roepnaam: Lifeliners) worden gealarmeerd en gecoördineerd door de 4 MKA’s van de regio’s waarin zij hun vaste standplaats hebben. In Nederland zijn 4 Lifeliners inzetbaar, vanuit de standplaatsen Vliegbasis Volkel (Lifeliner 3), Amsterdam (Lifeliner 1), Rotterdam (Lifeliner 2) en Groningen (Lifeliner 4). Deze helikopters worden ingezet in vooraf vastgestelde inzetgebieden.

De Lifeliners (type EC-135) zijn eigendom van Medical Air Assistance, het vliegbedrijf van de ANWB. De andere 18 meldkamers kunnen, om logistieke redenen alleen via deze coördinerende MKA’s een H-MMT laten oproepen. Als na aankomst van de eerste ambulance bij de patiënt blijkt dat ondersteuning door een H-MMT niet of niet meer noodzakelijk is, wordt het aanvliegende H-MMT geannuleerd volgens een tevoren afgesproken protocol (MIST). In 2009 besloot de minister van VWS tot uitbreiding naar een 24-uurs parate dienst van H-MMT’s op 4 locaties, nadat een proefperiode van 2 jaar heeft laten zien dat er ook behoefte was aan een nachtelijk inzetbaar MMT. De helikopter bleek ’s nachts ook een goed, snel en veilig vervoermiddel(2). Wanneer er een inzet is in het donker, maakt men gebruik van speciale nachtzichtapparatuur (Night Vision Goggles). ’s Nachts wordt de vlieghoogte aangepast aan de donkersituatie en wordt alleen buiten de bebouwde kom of op voorverkende locaties geland. Hierbij kan het nodig zijn dat het MMT door de politie wordt opgehaald en naar de locatie van het incident wordt gebracht. Het MMT heeft zowel de beschikking over een helikopter als een speciaal voor het MMT uitgerust voorrangsvoertuig. Het grote voordeel van de helikopter is dat in dezelfde tijd een groter gebied bereikt kan worden (met 260 km/uur) dan met grond-gebonden vervoer mogelijk is. Daarnaast heeft de helikopter geen last van verkeersbelemmering op de weg, zoals files. Ook kan de helikopter op plaatsen komen waar auto’s niet kunnen komen. Het MMT maakt gebruik van het MMT-voertuig als de helikopter door slechte weersomstandigheden of vanwege technische onderhoud of technische problemen niet inzetbaar is. Juridisch gezien zijn de vluchten zogenaamde HEMS (Helicopter Emergency Medical Service) vluchten, welke aan een andere wet- en regelgeving zijn gebonden dan (normale) helikoptervluchten. Deze regelgeving maakt het mogelijk om overal in Nederland op straat te mogen landen. De Nijmeegse helikopter (Lifeliner 3) wordt met name ingezet in de regio’s Noord en Midden-West Brabant, Gelderland- Zuid en Midden, Noord- en Midden-Limburg en Zuidoost-Utrecht. Tevens worden de Lifeliner 3 en Lifeliner 4 grensoverschrijdend ingezet in Duitsland.
 

Inzetcriteria

Het MMT kan primair worden ingezet door de MKA (meldkamer) op basis van de melding die zij ontvangen of secundair worden ingezet wanneer de ambulance ter plaatse is en besluit om een MMT in te zetten. De volgende inzetcriteria komen uit het Landelijk Protocol Ambulancezorg 7.2:

1.trein- of vliegtuigongeval (inclusief aanrijding door trein);

2.ongeval met meer dan een slachtoffer, waarvan een overleden;

3.uit voertuig geslingerd;

4.aanrijding voetganger/fietser/motor met meer dan 30 km/uur of weggeslingerd;

5.ongeval, waarbij slachtoffer is overreden (kinderen) door auto;

6.ongeval met beknelling (verkeer/bedrijf);

7.val van hoogte (>7 meter/3de verdieping);

8.verdrinking (inclusief onder het ijs geraakt);

9.bedelving inclusief hoofd en/of borst;

10.ontploffing;

11.ongeval met elektriciteit of blikseminslag;

12.ongeval blootstelling aan giftige stoffen;

13.brand met rookvergiftiging/inhalatietrauma;

14.ernstige brandwonden >15% of >10% in combinatie met andere letsels;

15.acuut bedreigde ademweg (hoofd/halstrauma, oedeem, corpus alienum);

16.traumatische dwarslaesie;

17.thoraxtrauma met respiratoire insufficiëntie;

18.penetrerend letsel schedel, thorax, bovenbeen of wervelkolom;

19.traumatische amputatie (gedeelte) arm of been;

20.open fracturen/crushletsel van bekken, bovenbeen of wervelkolom;

21.niet te stelpen bloedingen met (dreigende) shock;

22.op basis van traumascore RTS <12 en/of GCS >9 of PTS <10;

23.reanimatie, waarbij 2de auto niet beschikbaar is of meer dan 10 minuten aanrijtijd heeft.

Criteria 1 t/m 13: primaire inzet: inzet mogelijk door centralist en eerste ambulance. Criteria 14 t/m 23: secundaire inzet: inzet vooral op aanvraag eerste ambulance.

Momenteel wordt landelijk door alle betrokken partijen gewerkt aan een update van deze inzetcriteria. Het MMT kan ook ingezet worden als de plaats van het incident moeilijk te bereiken is per ambulance (bijvoorbeeld bos of eilandjes) of de verwachte aanrijtijd meer dan 15 minuten bedraagt. Daarnaast mag de meldkamercentralist beslissen het MMT in te zetten wanneer deze een andere reden ziet voor de MMT-inzet (bijvoorbeeld wanneer het gaat om complexe langdurige hulpverleningen). Het besluit om een MMT-inzet af te breken (cancel) kan genomen worden door de centralist van de meldkamer, door bijvoorbeeld het ambulanceteam ter plaatse of door het MMT zelf. Van alle ketenpartners wordt de reden van cancel verwacht. Meestal betreft dit het aantreffen van een ABCD stabiele patiënt door de 1ste ambulance. Alle meldingen waarbij het Mobiel Medisch Team (MMT) wordt opgeroepen, worden geregistreerd in de Helicopter Emergency Medical Service (HEMS)-inzetregistratie van het team. Hierbij worden onder andere gegevens geregistreerd over de inzet, primair- en aanvullend onderzoek, vitale functies, verrichtingen en medicatie om een compleet medisch dossier van de patiënt aan te leggen. In 2012 is het H-MMT 1438 keren opgeroepen, hiervan werd het MMT 752x gecanceld (52,3%). Het merendeel was vanwege verkeersongevallen en val van hoogte, en in mindere mate reanimatie, onwelwording, en langdurige beknelling. De meeste verrichtingen die door het MMT worden verricht zijn gericht op de stabilisatie van vitale orgaansystemen, en betreffen het sederen en verslappen van een patiënt ten behoeve van endotracheale intubatie, het inbrengen van thoraxdrains of het verkrijgen van een toegang en het stelpen van ernstige bloedingen door repositie van fracturen of het aanbrengen van een bekkenband. Over het nut en noodzaak van een H-MMT is in de literatuur veel discussie. Diverse studies laten een duidelijk meerwaarde zien(3-5). De Jongh et al. beschrijven een niet-significant hoger risico op overlijden bij inzet van het H-MMT bij patiënten met een ernstig neurotrauma(6); echter er zijn te veel confounding variabelen op deze studie om deze conclusie te rechtvaardigen(7). Aangetoond is bijvoorbeeld dat een H-MMT van duidelijke meerwaarde is bij de behandeling van ernstige gewonde patiënten(8). Recent onderzoek bij ambulancepersoneel in de regio Hollands-Midden liet zien dat het H-MMT van meerwaarde was bij neurotrauma, kinderreanimatie, lastige intubatie en beknelling(9). Verder onderzoek zal dienen plaats te vinden om de meerwaarde van een H-MMT aan te tonen.

Literatuur

1. Acute zorg; brief minister met de Beleidsvisie traumazorg 2006-2010. Kamerstukken 2005-2006, 29.247 nr 37.

2. Hoogerwerf N, Heijne A, Geeraedts jr LMG, et al. Nachtelijke inzet Helikopter-Mobiel Medisch Team. Ned Tijd v Geneeskunde 2010;154:A2149.

3. Frankema SP, Ringburg AN, Steyerberg EW, et al. Beneficial effect of helicopter emergency medical services on survival of severely injured patients. Br J Surg 2004;91:1520-1526.

4. Ringburg AN, Thomas SH, Steyerberg EW, et al. Lives saved by helicopter emergency medical services: an overview of literature. Air Med J 2009;28:298-302.

5. Stewart ,LD, Cowan LD, Thompson DM, et al. Association of direct helicopter versus ground transport and in-hospital mortality in trauma patients: a propensity score analysis. Acad Emerg Med 2011;18:1208-1216.

6. Jongh de MA, Stel van HF, Schrijvers AJ, Leenen LP, Verhofstad MH. The effect of Helicopter Emergency Medical Services on trauma patient mortality in the Netherlands. Injury 2012;43:1362-1367.

7. Hoogerwerf N, Valk JP, Houmes RJ, et al. Benefit of Helicopter Emergency Medical Services on trauma patient mortality in the Netherlands? Injury. 2013;44:274-275.

8. Giannakopoulos GF, Kolodzinskyi MN, Christiaans HMT, et al. Helicopter Emergency Medical Services save lives: outcome in a cohort of 1073 polytraumatized patients. European Journal of Emergency Medicine 2012;(March). [EPUB ahead of print].

9. Nooij de J. Samenwerking met het MMT. V&VN Ambulancezorg 2012 maart 26-30.

Websites

1.www.azo.nl.

2.www.lifeliner.nl.

3.www.trauma.nl.

4.www.acutezorg.nl.