Meld je aan voor onze nieuwsbrief
Bij het aanmelden ga je akkoord met onze Privacy Policy
Om met wat clichés in huis te vallen: fouten maken is menselijk, waar mensen werken worden fouten gemaakt en verpleegkundigen zijn ook maar mensen. Omdat er – zoals we al jaren weten – vele barrières zijn om elkaar daarop aan te spreken, ontwikkelde Esther den Besten-Jochems, IC-verpleegkundige in Gelre Ziekenhuizen, een interactieve scholing gebaseerd op veel gemaakte fouten en het geven van feedback.
Tekst: Linda van Doorn
Venticare Magazine
Nog zo’n mooi understatement: Oók in de Acute Zorg worden geregeld fouten gemaakt. Esther den Besten-Jochems is sinds 1998 IC-verpleegkundige bij Gelre Ziekenhuizen. Daarnaast is ze al jaren actief binnen de werkgroep Beademing op de afdeling. Door observaties op de werkvloer en de toename van het aantal VIM-meldingen (Veilig Incident Melden) op het gebied van beademen, zagen zij en haar collega’s bepaalde fouten en slordigheden geregeld terugkomen. De werkgroep stelde zichzelf de vraag hoe deze vaak geconstateerde fouten onder de aandacht konden worden gebracht, zodat iedereen er iets van kan leren. Daaruit ontstond het plan om via een quiz veel gemaakte fouten in beeld te brengen. Tijdens jaarlijkse vaardigheidsdagen in Gelre Ziekenhuizen, waar beademingsgerelateerde handelingen of bijvoorbeeld reanimatie getraind worden, werd deze ‘Vaute Kwis’ als training aan hun collega’s aangeboden.
Hoe hebben jullie dat aangepakt?
“We hebben foto’s gemaakt van incidenten en slordigheden die we tegenkwamen rondom beademing en zuurstoftherapie, maar ook bij het sprayen van patiënten met bepaalde medicamenten. Andere fouten hebben we gesimuleerd en alles samengevoegd in een diapresentatie met de vraag wat er nou mis gaat op die foto. Sommige collega’s realiseerden zich: ‘goh, zo doe ik het altijd’, terwijl anderen meteen zagen wat er mis was gegaan in de handeling. Dat bracht vaak eyeopeners en zo kon onderling feedback worden uitgewisseld. We hebben met de ‘Vaute Kwis’ in 2017 zestig collega’s geschoold. Of het ook daadwerkelijk heeft geleid tot een daling in het aantal VIM-meldingen is nu nog niet duidelijk, dat kunnen we aan het eind van 2018 meten. Als uit onze observaties en VIM-meldingen blijkt dat het aantal incidenten niet is afgenomen, willen we met scholing aan de slag gaan met het verbeteren van de feedbackvaardigheden.”
Waarom is het zo moeilijk voor verpleegkundigen om elkaar rechtstreeks op fouten aan te spreken?
“Ik denk dat dat iets menselijk is. Dat gaat al terug in simpele dingen: als je vindt dat iemand een mooie trui aan heeft, dan is het leuk om een compliment te geven. Vind je de trui lelijk, dan zeg je gewoon niets. Liever richten we ons op positieve dingen. Het is veel fijner om iemand te complimenteren omdat hij iets goed heeft gedaan, dan ‘kritiek’ te uiten over iets dat verkeerd is gegaan.
Daar komt nog bij dat we sommige fouten meteen constateren bij de overdracht, dan kun je wel zeggen: ‘Hé, ik zie dat je dit niet goed hebt gedaan. Kom, dan herstellen we het meteen even samen.’ Maar vaak kom je er pas later achter en zie je die collega de komende drie dagen niet. Je probeert elkaar er dan natuurlijk wel later op aan te spreken als je elkaar weer treft. Een andere mogelijkheid is een VIM melding maken en dit terugkoppelen naar de desbetreffende collega. Toch lukt dit niet altijd, door werkdruk. De ‘Vaute Kwis’ leende zich hier daarom prima voor.”
Wat heeft de scholing jou zelf opgeleverd?
“Ik vind het sowieso heel erg leuk om collega’s te scholen en enthousiast te maken en om te zien wat er allemaal leeft. Op de werkvloer zag ik geregeld dingen misgaan en ik vind het heel boeiend om dat zichtbaar te maken. Fysiek zichtbaar. Collega’s zagen dat en vonden die fouten vaak heel herkenbaar, waar ik in de cursus meteen weer op in kon springen. Op die manier raakten we aan de praat over aspecten die rondom beademing mis kunnen gaan. Dingen waar normaal niet over gesproken wordt, of soms zelfs over gemopperd ‘dat iets nu wéér fout is gegaan’.
Nu werden fouten juist op een positieve manier besproken, en er werd van elkaar aangenomen dat er iets mis is gegaan. Het enthousiasme van collega’s is aanstekelijk, dat inspireerde mij ook weer om verder te denken dan deze ‘Vaute Kwis’. Het zou bijvoorbeeld mooi zijn als een dergelijke training landelijk ontwikkeld en uitgerold gaat worden, wie weet kan ik daar het voortouw in nemen.”
Ronald Broek (52) is IC-verpleegkundige binnen Gelre Ziekenhuizen en nam deel aan de Vaute Kwis.
“Deze quiz was een belangrijke eyeopener. We kregen foto’s voorgeschoteld met de boodschap: ‘zoek het maar uit, wat is de fout op deze foto?’ Dat triggerde om na te denken over mijn dagelijkse handelingen. Er waren voor mij persoonlijk absoluut fouten en slordigheden die ik herkende. Niet dat die levensbedreigend zijn, maar het kan altijd netter. Na een tijdje werk je toch soms op de automatische piloot en dan sluipen zulke dingen erin.
Of het de manier van feedback geven heeft veranderd op de werkvloer, weet ik niet. Ik denk het niet. Het zal per afdeling verschillen, maar binnen onze groep is er wel een cultuur van elkaar direct aanspreken. Dat proberen we zo goed en zo snel mogelijk te doen. Niet op een aanvallende manier hoor, maar gewoon kort: ‘Hé, dit is fout gegaan, let daar in het vervolg wat extra op.’ Klaar.
We zijn praktijkmensen op de IC en hebben het altijd druk en willen door, dan is het prima elkaar even op fouten te wijzen, maar we hebben vaak geen tijd het volgens allerlei regels of feedbackprotocollen te doen. In de praktijk is dat ook niet altijd haalbaar en ook niet leuk om te doen; je praat altijd in het verleden. Dat wordt, ondanks dat het geven of ontvangen van feedback een positieve uitkomst moet hebben, niet altijd als positief ervaren. Eerder als kritiek.
Daarom was deze quiz ook zeker een aanrader: het is to the point en positief. Door het kijken naar de foto leren ontdekken wat fouten zijn, daar leer je meer van dan van teksten in een boek.”
‘Vaak kom je pas later achter een ‘fout’ van een collega en zie je die collega de komende drie dagen niet’
‘Deze quiz is zeker een aanrader: het is to the point en positief. Door het kijken naar de foto leren ontdekken wat fouten zijn’
