Drop it low

Meneer van de Langendijk* (61) voelt zich thuis steeds benauwder worden totdat hij collabeert. Hij wordt door de ambulance ingestuurd als out of hospital cardiac arrest (OHCA), maar wat daar de oorzaak van is…

Auteur: Jacqueline Janssen, IC-verpleegkundige, Jeroen Bosch Ziekenhuis, ‘s-Hertogenbosch

Meneer van de Langendijk zit thuis op de bank wanneer hij zich ineens benauwd voelt. Als hij even op de bank gaat liggen, raakt hij buiten bewustzijn. Zijn dochter en schoonzoon zijn toevallig bij hem om samen te eten en zien de situatie escaleren. Meneer wordt cyanotisch en stopt met ademen. De schoonzoon is brandweerman en start met BLS terwijl de dochter 112 belt. Binnen vier minuten is er een burgerhulpverlener en snel daarna arriveert ook de ambulance. Het eerste ritme dat wordt gezien is VF en na twaalf minuten wordt return of spontaneous circulation (ROSC) bereikt. Uit de anamnese met de dochter van de patiënt blijkt dat er de afgelopen tijd geen sprake is geweest van pijn op de borst klachten, dyspnoe of andere veranderingen in de gezondheid. In zijn voorgeschiedenis heeft meneer Van de Langendijk; hypertensie, diabetes mellitus type 2, een myocardinfarct in 2000 en een ziekenhuisopname in 2021 in verband met een covid-19 besmetting. Tot 2000 heeft hij gerookt en meneer drinkt zo’n 5 EH alcohol per dag. In het dagelijks leven is hij vrachtwagenchauffeur.

Op de SEH
De eerste lab uitslagen lijken, op een laag kalium en hoog natrium na, volstrekt normaal. Er is geen sprake van verhoogde cor enzymen. En ook nadat meneer uitgebreid cardiologisch onderzocht is, worden er geen andere afwijkingen gevonden. De werkdiagnose wordt daarmee VF op basis van een laag kalium. Als de familie dit hoort geven zij aan dat meneer Van de Langendijk tijdens de ziekenhuisopname voor zijn COVID besmetting ook steeds een vies drankje moest drinken omdat zijn kalium toen laag was. Meneer vond het drankje zo vies dat hij er, nadat hij weer thuis was, mee is gestopt. Dit heeft hij zonder overleg met een arts gedaan en er is eerder geen onderzoek verricht naar de oorzaak van het lage kalium.

Vragen:
1. Hoe zorgt drop voor een laag kalium in het bloed?
2. Welke onderzoeken kunnen worden ingezet?
3. Hoeveel drop mag je eigenlijk eten?

Verloop op de IC
Meneer wordt op de IC opgenomen en behandeld volgens het OHCA protocol. Het kalium wordt gesuppleerd en er wordt 24-uurs urine gespaard voor verder onderzoek. De volgende avond komt de dochter van meneer op bezoek en zij heeft meerdere blikjes met Pottertjes (dropjes) bij zich. De verpleegkundige geeft aan dat meneer voorlopig nog even geen Pottertjes kan eten. De dochter lacht en zegt dat ze dat weet maar dat ze bij de vorige opname van haar vader op haar kop had gekregen toen er geen Pottertjes waren nadat hij gedetubeerd was. “Hij eet iedere dag een heel blikje leeg, zeker als hij op de vrachtwagen zit”, lacht ze. De verpleegkundige vindt het een bijzonder verhaal en besluit het met de arts-assistent te delen. Zij vindt de informatie erg waardevol, een hoog dropgebruik zou namelijk wel eens kunnen zorgen voor een laag kalium, ze moeten verder onderzoek afwachten voor bevestiging. Het aldosteron gehalte in het bloed blijkt ook verhoogd, de trans tubulaire kalium excretie is 11%, beide uitslagen laten zien dat er sprake is van secundaire hyperaldosteronisme, waarschijnlijk veroorzaakt door het grootverbruik van drop door meneer Van de Langendijk.

Meneer van de Langendijk wordt goed wakker uit zijn sedatie, met weinig restschade. Hij belooft minder drop te eten en niet zomaar meer met medicatie te stoppen. Na een week kon meneer naar de CCU ontslagen worden.

Antwoorden

1 In drop zit de stof glycyrrhizine, dit is een stof gemaakt van zoethoutwortel. In de maag wordt deze stof omgezet in glycyrrhetinezuur. Dit stofje zorgt op zijn beurt dat een enzym in de nieren (11-?-HSD2) wordt geremd. Dit enzym is verantwoordelijk voor het omzetten van cortisol in cortison. Het cortisol in de nieren zal stijgen dat vervolgens de mineralocorticoïde receptoren stimuleert. Dit zorgt ervoor dat natrium wordt vastgehouden en voor een verhoogde kaliumexcretie. Veel drop zorgt dus naast een laag kalium in het bloed ook voor een hoog natrium, het daarbij vasthouden van vocht en een hypertensie.

2 De trans tubulaire kalium gradiënt kan worden berekend met kalium en osmolariteit in bloed en urine. Daarnaast kan het aldosterongehalte in het bloed bepaald worden. Een verhoging hiervan bij een laag kalium kan wijzen op een renale oorzaak. Belangrijk is om primaire hyperaldosteronisme uit te sluiten (bijniertumor). Een van de belangrijkste zaken om drop als oorzaak te achterhalen is echter een goede anamnese, vraag een patiënt altijd naar zijn drop (of zoethoutthee) gebruik als er geen andere verklaring is voor een laag kalium.

3 Een dagelijkse inname van maximaal 9,5 mg glycyrrhizine lijkt veilig te zijn. Dit staat gelijk aan ongeveer 10-30 gram (2-5 dropjes of een half kopje zoethoutthee) per dag. In drop zit 100 mg glycyrrhizine per 100 gram, in zoethoutthee zit gemiddeld 2000 mg per 100 gram droge thee.

*De naam van meneer Van de Langendijk is gefingeerd

Deze casus staat in Venticare Magazine, april 2022