Meld je aan voor onze nieuwsbrief
Bij het aanmelden ga je akkoord met onze Privacy Policy
Verstoring van het melatoninehormoon zou borstkanker kunnen veroorzaken. Nachtdiensten zorgen voor een verstoring van onze biologische klok. Weliswaar is uit meerdere dierproefstudies gebleken dat er een verband bestaat, uit humane studies is dit nooit bewezen. Daarom startte zes jaar geleden het Nightingale onderzoek en leverden we met z’n allen onze teennagels in. Hoe staat het ermee?
Tekst Daniëlle Rewinkel
Venticare Magazine
In Nederland krijgt één op de zeven vrouwen borstkanker. Iedereen kent wel iemand met deze vorm van kanker; je vriendin, je moeder of een collega. Veel oorzaken zijn ook al wel bekend. Het kan erfelijk bepaald zijn, maar ook het drinken van alcohol is een risicofactor. Nightingale Studie is het eerste Nederlandse onderzoek dat dit verband bestudeert bij mensen. Het is inmiddels bijna zes jaar geleden dat Nederlandse verpleegkundigen een uitnodiging kregen om hier aan deel te nemen. Maar hoe staat het er nu voor?
‘Waar is mijn teennagel?’
In 2011 hebben vrouwelijke verpleegkundigen een vragenlijst ontvangen van de Nightingale Studie. Dat leefstijl een belangrijke risicofactor is voor borstkanker, is al langer bekend. Daarom werd er onder andere gevraagd naar alcoholgebruik, gebruik van de anticonceptiepil en lichaamsbeweging. Maar toen de oproep kwam om een afgeknipte teennagel op te sturen, wekte dat wel enige verbazing op bij veel verpleegkundigen. Toch hebben ruim 60.000 vrouwen dit gedaan, niet wetende wat er met hun teennagel ging gebeuren. Nina Berntzen is onderzoeker aan de Nightingale Studie: “De nagels zijn bedoeld om DNA-bepalingen te doen. Wij kijken of bepaalde klokgenen (varianten in DNA die samenhangen met je biologische dag- en nachtritme) vaker voorkomen bij mensen die nachtdiensten draaien. Wij willen weten of sommige verpleegkundigen vanuit hun genetische achtergrond beter bestand zijn tegen de verstoring van de biologische klok.”
Nog even geduld
De eerste resultaten van het onderzoek verwacht de Nightingale Studie volgend jaar, in 2018. Maar hoe lang het dan nog duurt voordat de resultaten naar buiten worden gebracht, kan Berntzen nog niet zeggen. “Als de resultaten bekend zijn, worden ze eerst geanalyseerd. Andere wetenschappers zullen de bevindingen nalezen en uitpluizen. Dat proces kan nog een jaar duren. Maar wij hopen dat we het zo snel mogelijk kunnen delen.” Ergens rondom de aankomende zomer krijgen deelnemende verpleegkundigen een tweede vragenlijst.
Hoelang worden we gevolgd?
Naast het teennagelonderzoek wordt verder overigens geen onderzoek gedaan naar ander lichaamsmateriaal of fysieke testjes, legt Berntzen uit. “Hier is de onderzoeksgroep te groot voor. Er zijn kleinschaligere studies waarbij verpleegkundigen op korte termijn heel uitgebreid worden onderzocht. Het is voor ons dus niet waardevol om dit ook te doen.” De onderzoekers hopen de vrouwen voor ‘altijd’ te kunnen volgen. “We willen weten welke deelnemers borstkanker ontwikkelen en of dat ook met de nachtdiensten in verband kan worden gebracht. Borstkanker is een ziekte die lange tijd nodig heeft om te ontwikkelen. Zolang wij subsidie krijgen, gaan we door met het onderzoek. Wij krijgen nu geld voor de komende vier jaar van subsidieorganisatie ZonMW en het KWF.”
Tijdelijk verhoogd risico
Onderzoekers in Amerika hebben in 2006 een grote humane studie gedaan, de Nurse of Health Study. In het begin leek het er op dat vrouwen die geregeld ‘s nachts werken een verhoogd risico op borstkanker hadden. Maar het opvallende was dat na verloop van tijd de risico’s weer minder werden. Het is niet duidelijk hoe dat verklaard kan worden, maar het lijkt er op dat als er een verhoogd risico is, dat dat tijdelijk is en dat het afneemt op het moment dat vrouwen stoppen met de nachtdiensten of ouder worden. De resultaten uit wereldwijde menselijke studies komen niet met elkaar overeen, er kunnen daarom geen conclusies getrokken worden.
Schadevergoeding
Maar ondertussen kregen tien Deense verpleegkundigen met borstkanker begin 2009 een financiële vergoeding nadat zij minstens vijftien jaar nachtdiensten draaiden. Denemarken heeft op basis van een dierproefonderzoek in 2007 borstkanker officieel bestempeld als ‘beroepsziekte’. De schadevergoeding die deze vrouwen ontvingen, varieerde van €13.000 tot €134.000, afhankelijk van onder andere hun leefstijl, leeftijd en erfelijke aanleg. In Nederland meldden zich ook tientallen vrouwen bij de FNV voor een schadevergoeding. Maar Berntzen betwijfelt of verpleegkundigen in Nederland ook geld zullen krijgen. Ook als de uitkomst van de Nightingale Studie risicoverhoging ziet. “Het was een beslissing van de Deense regering, waar veel onderzoekers sceptisch over waren. We moeten eerst afwachten wat uit onze studie komt. En als er risicoverhoging wordt gevonden, dan nog is in ons vakgebied één onderzoek geen onderzoek. Dan zal er dus meer onderzoek gedaan moeten worden, ook in Nederland. Als er echt hard bewijs gevonden wordt, moeten we met zijn allen kijken welke maatregelen we nemen.”
Andere vormen van kanker
De deelnemende verpleegkundigen mogen in ieder geval verwachten dat ze vaker op de hoogte worden gehouden over het onderzoek. “Wij willen de komende jaren vaker een nieuwsbrief te versturen, ongeveer twee keer per jaar. Zodra we iets nieuws weten, werken we de site bij. En als we interessante of belangrijke bevindingen doen, brengen we dit absoluut via een persbericht naar buiten. Dit zal ongeveer één keer per jaar zijn, maar wel op het moment dat er iets te melden is”, aldus Berntzen. Of de Nightingale Studie ook andere kankertypes gaat onderzoeken, hangt nu vooral af wat er de komende jaren gevonden wordt op het gebied van borstkanker. Mocht de studie een mogelijk verhoogd risico vinden, dan breidt de Nightingale Studie het onderzoek uit naar andere soorten kanker.
Het onderzoek
Nightingale Studie is een initiatief van Nederlands Kanker Instituut (NKI) en het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS). Ongeveer 200.000 vrouwelijke verpleegkundige tussen de 18 en 65 jaar zijn in 2011 opgeroepen om mee te doen aan de Nightingale Studie. 60.000 vrouwen gaven hier aan gehoor.
Dierproefstudies
In dierproefstudies hebben wetenschappers muizen gebruikt om borstkanker te onderzoeken. Ze hebben het dag- en nachtritme van muizen omgedraaid. ‘s Nachts werden ze wakker gehouden en overdag sliepen ze. Bij deze muizen is de verhoogde kans op borstkanker ontdekt. Dit is de aanleiding voor Nightingale Studie om te onderzoeken of dit bij mensen ook zo is.
Oorzaken van borstkanker
– Verhoogd risicofactoren van borstkanker zijn:
– Alcoholgebruik
– Erfelijke genen
– Slikken van hormonen
– Overgewicht
– Op jonge leeftijd menstrueren
– Op late leeftijd in de overgang
– Geen borstvoeding geven
Florence Nightingale
De naam van het onderzoek is een eerbetoon aan verpleegkundige Florence Nightingale (1820 – 1910). Zij werd bekend tijdens de Krimoorlog door zich te ontfermen over zieken. Nightingale kwam tot de conclusie dat er veel meer militairen (7 tot 10 keer meer) omkwamen in het ziekenhuis dan tijdens het gevecht. Toen ze terug ging naar Engeland, werd ze door de media als ‘heilig’ benoemd. Nightingale heeft verschillende boeken geschreven over haar werk. Het boek ‘Note on Nursing’ (1860) heeft geleid tot nieuwe visies in de ziekenzorg en werd jarenlang gebruikt als handboek voor verpleegopleidingen.
www.nightingale-studie.nl
