Meld je aan voor onze nieuwsbrief
Bij het aanmelden ga je akkoord met onze Privacy Policy
Het belang van aandacht voor naasten
Er zijn allerlei redenen waarom zorgverleners zich niet alleen om de patiënt maar ook om diens naasten moeten bekommeren. Voor naasten (familielid, partner, intieme vriend) van een IC-patiënt heeft de opname grote impact en dit kan fysieke, psychische en sociale gevolgen hebben.(1-4) Naasten spelen bovendien een belang- rijke rol in het genezingsproces van de IC-patiënt.(5) Zij kunnen de patiënt cognitief, emotioneel, sociaal en praktisch ondersteunen, maar alleen wanneer zij zelf voldoende zijn opgewassen tegen de belastende situatie.(4) Door de ernst van de ziekte of door medicamenteuze sedatie is de IC-patiënt meestal niet in staat informatie te ontvangen en een weloverwogen keuze te maken ten aanzien van de behandeling.(6) Voor deze patiënten zijn de directe naasten de gesprekspartners van de zorgverleners. Er zijn tal van goede praktijken waarin zorgverleners naasten de aandacht geven die zij verdienen. Toch constateerden de drie ziekenhuizen ook verbeterpunten in de zorgverlening en zochten zij de samenwerking om daarin van elkaar te leren.
Verbeteren van de zorg voor naasten
De drie ziekenhuizen verschillen in hun familiebeleid voor IC-patiënten, maar ontdekten ook gemeenschappelijke knelpunten:
? de voorzieningen en faciliteiten voor de opvang van naasten kunnen beter;
? de mate waarin en de wijze waarop naasten worden opgevangen en begeleid is te veel afhankelijk van individuele professionals; het ontbreekt aan structuur in de begeleiding;
? afspraken met familie worden onvoldoende vastgelegd;
? IC-teams maken weinig gebruik van de mogelijkheden van maatschappelijk werk, medische psychologie en geestelijke verzorging.
Op basis van de knelpunten, spiegelgesprekken met naasten en een inventarisatie onder alle betrokken professionals (artsen, verpleegkundigen, maatschappelijk werkers, geestelijk verzorgers en medisch psychologen) heeft elk ziekenhuis de zorg voor naasten aangepast. Belangrijke vernieuwingen in het beleid zijn bijvoorbeeld het invoeren van een gestandaardiseerd intakegesprek met naasten en gestructureerde verslaglegging hiervan in het Patiënt Data Management Systeem (PDMS), het vergroten van de betrokkenheid van ondersteunende disciplines door invoering van een multidisciplinair overleg (MDO) en/of een psychosociaal overleg, aangepaste bezoektijden en het opknappen van familiekamers. Tevens worden alle verpleegkundigen geschoold in het voeren van intake- gesprekken en het herkennen van copingstijlen van naasten.
Er is veelvuldig contact tussen de zie- kenhuizen en het lectoraat over de voortgang van de implementatie van de vernieuwingen. Het uitwisselen van kennis en ervaringen is cruciaal in dit project; tussen de drie ziekenhuizen, maar ook tussen de IC-teams en de ondersteunende disciplines.
Multidisciplinaire samenwerking
De verpleegkundigen blijken de spil te zijn in de familiebegeleiding. Zij staan dicht bij de patiënt, zijn voor naasten makkelijk bereikbaar, bieden eerste opvang en ondersteuning en signaleren behoeften van naasten. Maar ook maatschappelijk werkers, geestelijke verzorgers of medisch psychologen vervullen een belangrijke rol in de familiebegeleiding.(1) Naasten zijn in deze stressvolle omstandigheden niet geneigd hulp voor zichzelf te vragen, maar vaak wel gebaat bij begeleiding door een maatschappelijk werker of andere hulpverlener.(4) Bijvoorbeeld voor begeleiding bij het omgaan met veranderd gedrag van de patiënt of reacties uit de omgeving, ondersteuning bij praktische zaken, bespreken van existentiële vragen en verwijzing naar andere hulpverlening waaronder de eigen huisarts.
In alle drie de ziekenhuizen hebben verpleegkundigen, maatschappelijk werkers, geestelijk verzorgers en psychologen gewerkt aan een gezamenlijke visie en werkwijze (bijvoorbeeld herkenning van risicofamilies). In een workshop, die de drie ziekenhuizen gezamenlijk organiseerden, wisselden vertegenwoordigers van deze disciplines uit op welke manier zij in hun ziekenhuis bijdragen aan de opvang en begeleiding van familie.
Een nieuwe CQI
Om te kunnen monitoren hoe naasten het nieuwe familiebeleid waarderen, ontwikkelt het Lectoraat Acute Intensieve Zorg (LAIZ) samen met de drie ziekenhuizen een CQI. De CQI is een wetenschappelijk gefundeerde, gestandaardiseerde systematiek om ervaringen van patiënten/cliënten te meten over de aan hen verleende zorg.(7) De CQI-vragenlijst is geschikt voor meerdere doeleinden. De resultaten leveren informatie voor het interne kwaliteits- beleid: welke aspecten van de zorg voor naasten voor verbetering vatbaar zijn. Voor externe partijen zoals zorg- verzekeraars en/of Inspectie voor de Gezondheidszorg geven de resultaten zicht op de kwaliteit van de opvang
en begeleiding van naasten in het betreffende ziekenhuis. De CQI is qua systematiek gebaseerd op twee bronnen: CAHPS- en QUOTE-meetinstrumenten. CAHPS staat voor Consumer Assessment of Healthcare Providers and Systems. QUOTE betekent Quality Of care Through the patient?s Eyes. CAHPS- en QUOTE-instrumenten zijn beide wetenschappelijk gefundeerd en meten ervaringen van consumenten van zorg.
De CQI-ervaringen van naasten op de IC wordt op dit moment in de drie ziekenhuizen getest. De metingen geven zowel informatie over de ervaringen van familie met de opvang en begeleiding alsook in hoeverre het nieuwe familiebeleid leidt tot een grotere tevredenheid over de zorgverlening. Gestructureerde multidisciplinaire familiebegeleiding op de IC is nodig vanwege de aanzienlijke kans op psychopathologie en overbelasting van de familie en omdat de naasten een belangrijke rol spelen bij het herstel van de patiënt. De kwaliteit van de familiebegeleiding mag niet van toeval afhangen. Door systematische aandacht voor de zorg voor naasten, hopen wij een toegenomen tevredenheid terug te zien via CQI?s die de familieleden invullen.
Winst van samenwerken
De samenwerking tussen verschillende disciplines, tussen verschillende ziekenhuizen en samen met een lectoraat is voor alle partijen een uiterst zinvolle, inspirerende en productieve vorm van projectaanpak. Ieder ziekenhuis geeft op een eigen manieren passend bij de lokale situatie vorm aan de begeleiding van naasten, maar leert van de ervaringen van de andere ziekenhuizen. In januari brachten projectgroepleden van de drie ziekenhuizen en het lectoraat een bezoek aan het ziekenhuis in Milton Keynes in Engeland om daar het project te presenteren en zich ook te laten inspireren door hun overzeese collega?s. De drie ziekenhuizen en het lectoraat staan open voor uitwisseling met andere ziekenhuizen in binnen- en buitenland over de werkwijze in de begeleiding van naasten op de IC.
Meer informatie over het project en de CQI-ervaringen van naasten op de IC: lisbeth.verharen@han.nl.
Literatuur
1 Davidson jE, Powers K, Hedayat KM, tieszen M, Kon AA, Shepard E, Armstrong D. Clinical practice guidelines for support of the family in the patient- centered intensive care unit: American College
of Critical Care Medicine task force 2004 – 2005. Critical Care Medicine 2007;35(2):605-622.
2 Davidson jE. family-Centered Care: Meeting the needs of patients? family and helping families adapt to Critical Illness. Critical Care Nurse 2009;29:28-34.
3 Kaljouw M. (1998). Behoeften van familieleden van intensive care patiënten. Maastricht: proefschrift.
4 Verharen l. (2010) Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten. Doorbreken van de cirkel van verdriet. Proefschrift universiteit voor Humanistiek. Houten: Bohn, Stafleu van loghem.
5 Verhaeghe S, Defloor t, Van Zuuren f, Duijnstee M, grypdonck M. the needs and experiences of family members of adult patients in an intensive care unit: a review of the literature. journal of Clinical Nursing 2005;14:501-9.
6 Bailey jj, Sabbagh M, loiselle Cg, Boileau j, McVey l. Supporting families in the ICu: A des- criptive correlational study of informational sup- port, anxiety, and satisfaction with care. Intensive and Critical Care Nursing 2010;26(2):114-122.
7 Sixma H, Hendriks M, De Boer D, Delnoij D. (2008) Handboek CQI ontwikkeling: richtlijnen en voor- schriften voor de ontwikkeling van een CQI meet- instrument. utrecht: Nivel.
